Rola integracji sensorycznej w rozwoju dziecka
Integracja Sensoryczna
Jest to proces, w którym układ nerwowy odbiera informacje ze wszystkich zmysłów (dotyk, równowaga, propriocepcja, węch, smak, wzrok, słuch), rozpoznaje je, interpretuje, integruje ze sobą i poprzednimi doświadczeniami tak, by mogły być wykorzystane w celowym i efektywnym działaniu.
Zmysły człowieka:
Zmysły podstawowe : (baza i fundament dla integracji sensorycznej)
- układ przedsionkowy - informuje nas o tym, gdzie jest góra i dół, a także czy znajdujemy się w pozycji pionowej. Dzięki niemu wiemy, gdzie znajduje się nasza głowa i ciało w stosunku do pozycji ziemi. Przesyła informacje sensoryczne na temat równowagi, ruchów karku, oczu, ciała do centralnego układu nerwowego. Układ przedsionkowy daje nam również informacje na temat tego, czy się poruszamy czy też nie, a także czy inne przedmioty są w ruchu albo czy pozostają nieruchome w stosunku do naszego ciała. Kiedy układ przedsionkowy funkcjonuje prawidłowo, prawie nie odczuwamy jego istnienia.
- dotykowy - dotyk stanowi nasz pierwszy kontakt ze światem zewnętrznym. Informacja sensoryczna trafia do nas przez komórki sensoryczne zwane dalej receptorami, umiejscowione w naszej skórze od głowy do palców u stóp. informacje odbierane przez receptory dotyku to: lekki dotyk, głęboki nacisk, naciąganie skóry, wibracja, ruch, temperatura, ból.
- proprioceptywny - propriocepcja informuje nas o tym, gdzie znajdują się w danym momencie części ciała i dzięki temu umożliwia dostosowanie do tego pozycji. Jest to wewnętrzne poczucie siebie, które pozwala nam wykonać bardziej szczegółowe manewry bez udziału świadomego myślenia i bez informacji pochodzących z innych zmysłów. Układ propriocepcji odbiera bodźce związane z uciskiem, rozciągnięciem, ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie.
-
Zmysły „wyższego rzędu”
- słuchowy
- wzrokowy
- smakowy
- węchowy
Zmysły podstawowe , są ściśle ze sobą powiązane, a w czasie rozwoju wchodzą w połączenia z pozostałymi zmysłami tzw. wyższego rzędu. Jeżeli dzieci mają jakieś zaburzenia sensoryczne w odbieraniu zmysłów podstawowych przenoszą się one bezpośrednio na rozwój zmysłów wyższych.
Objawy zaburzeń (dysfunkcji) integracji sensorycznej (wg PSTSI)
Nieprawidłowa integracja sensoryczna przejawia się tzw. dysfunkcjami, czyli zaburzeniami. Pojawiają się one, gdy układ nerwowy niewłaściwie organizuje bodźce zmysłowe. Dysfunkcje nie są związane z uszkodzeniem narządów zmysłów, np. z niedosłuchem czy krótkowzrocznością. Oczywiście, jeśli istnieją obawy dotyczące sprawności poszczególnych analizatorów, niezbędna jest konsultacja lekarska. Dysfunkcje integracji sensorycznej dotyczą nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców sensorycznych w obrębie następujących systemów: czuciowego (dotykowego i proprioceptywnego), przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej manifestują się:
- wzmożoną lub obniżoną wrażliwością na bodźce,
- niewłaściwym poziomem uwagi,
- obniżonym poziomem koordynacji ruchowej,
- opóźnionym rozwojem mowy,
- nieprawidłowym poziomem aktywności ruchowej,
- trudnościami w zachowaniu.
Dysfunkcje te mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpobudliwością psychoruchową, mózgowym porażeniem. Ich nasilenie jest różne, od lekkiego do znacznego.
Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno-emocjonalny dziecka.
Wybrane objawy dysfunkcji integracji sensorycznej: (wg PSTSI)
- jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem
- ma trudności z samodzielnym piciem, żuciem i przełykaniem pokarmów (preferuje dania papkowate),
- źle toleruje wykonywanie przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych, takich jak: obcinanie włosów, paznokci, mycie twarzy, zębów, smarowanie kremem, czesanie, czyszczenie nosa, uszu itp.
- wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie,
- ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów,
- ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie,
- podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.
- jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,
- trudno się koncentruje, a łatwo rozprasza,
- jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,
- bywa uparte, negatywistyczne,
- w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,
- nabywanie nowych umiejętności ruchowych sprawia mu trudność, np. jazda na rowerze, rzucanie i łapanie piłki, pływanie,
- wchodząc/schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
- nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,
- niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku, np. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania,
- unika dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem,
- uwielbia ruch, poszukuje go, dąży do niego. Jest stale w ruchu – biega, podskakuje, często zmienia pozycję ciała
- przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,
- w nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu,
- często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała oraz w otaczającej przestrzeni, podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane, ma słabe wyczucie odległości
- nie ma dominacji jednej ręki,
- ma trudności z czytaniem i pisaniem, częściej niż inne dzieci w jego wieku myli, odwraca znaki graficzne, ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy,
- ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem itp.
- sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,
- nie lubi karuzeli, huśtawki, lub przeciwnie – uwielbia to.
W okresie przedszkolnym rozwój umysłowy dziecka jest bardzo ściśle połączony z jego rozwojem motorycznym, a zaburzenia sfery ruchowej powodują dyskomfort w sferze poznawczej i emocjonalnej. Aktywność fizyczna ma, więc działanie terapeutyczne i wspomagające rozwój. Bardzo ważne jest zapewnienie dzieciom codziennej dawki ruchu, która daje odprężenie, pobudza krążenie, uaktywnia szare komórki, uatrakcyjnia zbawy, przeciwdziała wadom postawy, znudzeniu i dekoncentracji.
Literatura:
1.Materiały z kursu ,,Forum Media"
- Krystyna Jacków – Sowa Trudności w nauce i problemy z zachowaniem wynikające z zaburzeń integracji sensorycznej
- Kinga Siejak Dysfunkcje a zaburzenia sensomotoryczne
2.Strona internetowa PSTSI http://www.pstis.pl
opracowała : Violetta Mądra